Opracowała

Joanna Strzelczak

Reforma systemu edukacji, a ściślej Zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu dotyczącego awansu zawodowego nauczycieli spowodowała, że zwiększyła się liczba osób uprawnionych do hospitowania zajęć.

Do tej pory czynili to najczęściej dyrektorzy szkół rzadziej doradcy metodyczni, którzy obserwowali zajęcia edukacyjne.

Obecnie hospitacje zajęć nauczycieli stażystów i kontraktowych należą do obowiązków opiekunów stażu, a więc nauczycieli mianowanych, którym dyrektor szkoły powierzył dodatkową funkcję. Zdarza się, że są to osoby reprezentujące inną specjalność, a więc może być im obca metodologia przeprowadzenia hospitacji.

Osoba hospitująca dostarcza nauczycielowi informacji zwrotnej na temat oglądanych zajęć, która to informacja właściwie sformułowana

i przekazana powinna odegrać znaczącą rolę w rozwoju zawodowym nauczyciela. Bezpośrednie wypowiedzi hospitującego zapewnią jasność komunikatu, dadzą lepszy pogląd na intencję nadawcy i pomogą zbudować zaufanie między opiekunem stażu a nauczycielem. Umiejętność wyrażania opinii i przekonań, bez lekceważenia poglądów rozmówcy, ale i bez rezygnacji własnych ocen pozwoli na osiągnięcie celu hospitacji, jakim jest doskonalenie warsztatu pracy nauczyciela stażysty i kontraktowego.

Procedury hospitacyjne

• Rozmowa przedhospitacyjna

• Obserwacja lekcji

• Rozmowa pohospitacyjna

 

Rozmowa przedhospitacyjna może przebiegać według następującego schematu:

• umiejscowienie jednostki dydaktycznej w rozkładzie materiału opartym na programie nauczania realizowanym przez nauczyciela. Dzięki temu wiadomo, jakie zajęcia poprzedzały tę hospitację, a więc jaki jest stan wiedzy i umiejętności uczniów.

• planowane cele operacyjne i temat lekcji. Hospitujący jest informowany, o jaką wiedzę i umiejętności uczeń wzbogaci się po jej zakończeniu.

• planowane techniki i formy pracy dobrane pod kątem realizacji celu lekcji. Pozwolą osobie hospitującej na wyrobienie sobie opinii, co do słuszności tego doboru oraz określą cele lekcji.

• ogólna charakterystyka zespołu uczniowskiego – możliwości percepcyjne i intelektualne. Jaki procent klasy jest aktywny, czy uczniowie są przyzwyczajeni do samodzielnego włączenia się w tok zajęć·, czy potrafią generalizować·, wyciągać· wnioski dotyczące reguł gramatycznych.

Ten etap hospitacji jest szczególnie wskazany nauczycielom – opiekunom nie uczących tego samego języka co stażysta/kontraktowy.

Obserwacja lekcji

Obserwując zajęcia języka obcego można koncentrować się na różnych jej elementach:

• na narzędziu komunikacji (czy jest nim język ojczysty czy nauczany język obcy),

• na typie interakcji między nauczycielem, uczniem i materiałem dydaktycznym.

Można też obserwować przede wszystkim jej głównych „aktorów”: nauczyciela lub ucznia. Ze względu na cel prowadzenia hospitacji podczas stażu nauczyciela tj. doskonalenia jego umiejętności, trzeba skoncentrować się na jego osobie.

Oto propozycje:

Nie wszystkie elementy, zagadnienia zamieszczone w tabelce muszą odnosić się do danej jednostki lekcyjnej, wszystko zależy od charakteru zajęć.

Propozycja nr.2

Jest to ogólna ocena (pierwsze wrażenie) hospitowanych zajęć formułowana zaraz po zakończonej hospitacji:

z poważnymi błędami w realizacji,

Rozmowa pohospitacyjna

Po obserwacji zajęć następuje rozmowa pohospitacyjna, która może być prowadzona na kilka różnych sposobów:

· w rozmowie bezpośredniej hospitujący udziela wskazówek nauczycielowi, który przeprowadził lekcję,

· w rozmowie alternatywnej hospitujący sugeruje nauczycielowi czerpanie wiedzy i umiejętności ze wskazanych mu innych modeli dobrego nauczania,

· w rozmowie modelowej (zbliżonej do rozmowy alternatywnej) hospitujący prezentuje nauczycielowi gotowy model dobrego według niego, nauczania

· w rozmowie oceniającej następuje ewaluacja słabych i mocnych stron hospitowanej lekcji.

W praktyce rozmowa pohospitacyjna najczęściej łączy w sobie elementy wszystkich wyżej wymienionych typów. Najlepsze efekty dla doskonalenia warsztatu pracy nauczyciela może jednak przynieść rozmowa oparta na współpracy między hospitującym i hospitowanym. Oddanie inicjatywy podczas rozmowy pohospitacyjnej nauczycielowi ma na celu nie tylko poznanie jego opinii na temat obserwowanej lekcji, dokonanie auto-analizy mocnych i słabszych jej elementów, ale przede wszystkim stworzenie atmosfery partnerskiej współpracy

i uświadomienie nauczycielowi, że dla hospitującego i hospitowanego cel jest wspólny: doskonalenie jakości nauczania, a co za tym idzie pozytywna ocena dorobku za okres stażu.

Aby rozmowa pohospitacyjna nie była jedynie chaotyczną wymianą uwag i wrażeń z lekcji należy ją uporządkować i podzielić na trzy etapy. Hospitujący może zaproponować kolejność omawiania poszczególnych kwestii:

· cel lekcji,

· jej organizacja

· postawa nauczyciela.

 

Etapy rozmowy pohospitacyjnej

Stosowanie zaproponowanej tu procedury przeprowadzenia hospitacji podnosi jej efektywność, zaś fakt, że jest ona znana nie tylko hospitującemu sprawia, że eliminuje się czynnik zaskoczenia i stresu, co sprzyja koncentracji na osiągnięciu celu w partnerskiej i pełnej zrozumienia atmosferze.

Bibliografika

Forum Dyrektorów, wydawnictwo WOM w Lublinie

Języki Obce w Szkole, czasopismo dla nauczycieli