1. Pojęcie rekreacji we współczesnym świecie.

2. Korelacja rekreacji z wychowaniem fizycznym.

A. Rekreacja fizyczna jako forma uczestnictwa w kulturze fizycznej.

B. Wychowanie fizyczne jako przygotowanie do rekreacji fizycznej.

3. Wnioski końcowe.

1. Pojęcie rekreacji we współczesnym świecie.

Rozpoczynając rozważania na temat rekreacji wychowania fizycznego, powinniśmy najpierw zdefiniować samo pojęcie i historię słowa „rekreacja”.

Istnieje powszechna zgoda , że samo pojęcie rekreacji wywodzi się od łacińskiego słowa „recreo” , co oznacza „odnawiać”, „ożywiać”, „pokrzepiać” i służy do określenia różnorakich form aktywności podejmowanych poza obowiązkami zawodowymi, domowymi społecznymi dla odpoczynku, rozrywki i samodoskonalenia. Większość teoretyków stwierdza zgodnie, że rekreacja to nie tylko przyjemne spędzanie czasu wolnego, ale również wykorzystywanie go w sposób społecznie pożyteczny i aprobowany – konstruktywny dla dalszego rozwoju osobowości.

Rekreacja zatem współdziała z wychowaniem, samowychowaniem, samokształceniem, higieną fizyczną i psychiczną, kulturą i rozrywką oraz z podnoszeniem własnego poziomu kulturalnego. Przez treści rekreacji ruchowej rozumiemy wszelki ruch sportowy uprawiany w czasie wolnym, dla wypoczynku, rozrywki, rozwoju swojej osobowości, bez nastawiania się przede wszystkim na osiąganie maksymalnych wyników sportowych, niezbyt męczący, a przynoszący odprężenie, radość i przyjemność.

Celem zaś jest zaspokojenie potrzeby ruchu niezbędnego dla zdrowia, równoważenie dobowego bilansu energetycznego ustroju, dla sprawności i kondycji fizycznej, dla osiągania przyjemności z wysiłku fizycznego.

· musi mieć miejsce wyłącznie w czasie wolnym

· jest całkiem dobrowolną formą zajęć

· wypływa z potrzeb i zainteresowań człowieka

· jest podejmowana w celu wypoczynku, rozrywki, kultury, a także dla rozwoju własnej osobowości

· jest formą czynnego wypoczynku po pracy i nauce

· jest ciekawym doświadczeniem, przygodą, okazją do poznania czegoś nowego

· musi być przystępna, a jej cele powinny być osiągalne

· musi być dostępna dla wszystkich

· musi przynosić zadowolenie i radość z samego udziału

· musi spełniać funkcje wychowawcze i samowychowawcze

 

Poprzez podniesienie samopoczucia człowieka, rekreacja przyczynia się do pokonywania trudności, napawa optymizmem, wyzwala inicjatywę, przez co czyni uczestnika współtwórcą kultury fizycznej. Aktualne wymogi życia podnoszą znaczenie rekreacji, przy czym nie chodzi tylko o przeciwdziałanie chorobom cywilizacji, a więc przedłużenie przydatności życiowej człowieka, ale również o przystosowanie społeczeństwa do racjonalnego dysponowania czasem wolnym, który wykazuje tendencję wzrastającą. Chcąc umiejscowić rekreację, a zwłaszcza rekreację fizyczną, w układzie sfer działalności człowieka: konieczność, powinność i dowolność, powiedzieć trzeba, że sfery te częściowo przenikają się wzajemnie, chociaż różnicuje je motywacja podejmowanych czynności.

Rekreacja wyróżnia się tym, że wykracza poza sferę dowolnego wyboru, a wchodzi w sferę powinności, ponieważ wynika nie tylko z założeń pedagogicznych, ale również z nakazów higieny. Zwłaszcza fizjologia traktuje ćwiczenia fizyczne jako obowiązek współczesnego człowieka.

Z punktu widzenia naukowego i biorąc pod uwagę różne dziedziny, funkcje jakie powinna spełniać współcześnie rozumiana rekreacja są następujące: funkcja aktywacyjna, homeostatyczna, regeneracyjna, zdrowotna, kataryczna, społeczno-afiliacyjna, kreacyjno-wychowawcza, autorefleksji, kompensacyjna.

Prowadząc te rozważania dalej musimy pamiętać, że rekreacja ruchowa jest integralnym elementem kultury fizycznej i chociaż posiada swój system organizacyjny, programowy, swoja kadrę zawodową i społeczną, to trudno wyznaczyć wyraźną granicę między nią, wychowaniem fizycznym, turystyką czy rehabilitacją ruchową.

A. Rekreacja fizyczna jako forma uczestnictwa w kulturze fizycznej.

Wychowanie do rekreacji to popularyzowanie wzorów, tworzenie różnorodnych modeli organizowania czasu wolnego, kształtowanie nawyków , przyzwyczajeń i postaw.

Badania udowodniły, że ludzie którzy nie mają odpowiednich doświadczeń rekreacyjnych z czasów młodości, przenoszą codzienne zachowania w całkowicie odmienne ramy wypoczynku. W tym wypadku trudno sobie wyobrazić temat wartościowego spędzania czasu wolnego w oderwaniu od zadań , które w tej dziedzinie ma do spełnienia rodzina. Bo w końcu to od rodziców jako pierwszych dziecko powinno przejąć nawyk uprawiania aktywności ruchowej. To rodzice śledzą i stymulują rozwój motoryczny dziecka, oswajają je z wodą, śniegiem, terenem. To oni uczą je chodzić , pływać, jeździć na rowerze. A więc działalność rodziny w przygotowaniu dziecka do uczestnictwa w aktywności ruchowej powinna być wiodąca. W praktyce w warunkach polskich nie zawsze się tak dzieje i tylko oddziaływanie w późniejszym wieku przez instytucje do tego powołane (szkoła, kluby sportowe i inne) przywracają takiemu człowiekowi zrozumienie i nawyk aktywności ruchowej. W badaniach stwierdzono, że 70% młodzieży czerpie wzory spędzania czasu wolnego z domu rodzinnego, a większość pozostałych stwierdza, że podstawowego wzoru przyjętego w rodzinie nie pozbędzie się dziecko nigdy, nawet gdy dorośnie. Twierdzą oni też, że rekreacja będzie w przyszłości jedną z podstawowych funkcji, jaka pozostanie do spełnienia rodzinie. Szczególnej mocy nabierze slogan amerykańskich stowarzyszeń rekreacji mówiący: „Rodzina, która się bawi razem jest trwała”.

Okazuje się, że sport, jego miejsce i rola w życiu polskich rodzin, ma niską rangę. Na ten obraz składają się niskie wskaźniki aktywnego uprawiania sportu. Z przeprowadzonych badań wynika też, że edukacja rodzinna w kulturze fizycznej ogranicza się najczęściej do deklarowania pozytywnych opinii wobec tej dziedziny życia. Pewna nadzieją jest tu fakt, że 96% badanych potwierdza wolę, aby ich dzieci uczestniczyły w rodzinnych formach kultury fizycznej. Jest wiele możliwości, aby upowszechnić rekreację rodzinną. Jedną z nich jest organizacja imprez sportowo-rekreacyjnych dla rodziców i dzieci(młodzieży).

A zatem rekreacja fizyczna jest postacią rekreacji, w której podstawowym środkiem odnowy i doskonalenia jest aktywność ruchowa. Skuteczność tej rekreacji, a tym samym jej wartość, w głównej mierze zależy od systematycznego uprawiania.

Wśród czterech funkcji aktywności człowieka w dziedzinie kultury fizycznej(stymulacji, adaptacji, kompensacji i kolektywy), w przypadku rekreacji fizycznej na plan pierwszy wysuwa się jej funkcja kompensacyjna(wyrównawcza) wobec spadku - wraz z wiekiem-spontanicznej aktywności ruchowej oraz pogłębiającego się wraz z postępem cywilizacyjnym deficytu ilościowego i jakościowego motoryczności produkcyjnej.

Jeżeli rekreacja, w ogólnym rozumieniu, jest elementem kultury czasu wolnego to rekreacja fizyczna jest ponadto elementem kultury fizycznej. Można ją zdefiniować jako formę uczestnictwa w kulturze fizycznej ludzi głównie w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym, której celem jest renowacja, podtrzymywanie i pomnażanie zdrowia, sprawności fizycznej i urody ciała, a podstawowym środkiem jest aktywność ruchowa.

Jedną z bardziej znamiennych reakcji fizycznej, jako formy uprawy ciała jest różnorodność motywów jej podejmowania. Mogą one wynikać z preferencji zdrowotnych, sprawnościowo-utylitarnych, estetycznych. Skutki rzeczywiste aktywności rekreacyjnej nie muszą się ograniczać do jej założonych celów. Można np. uczestniczyć w rekreacji dla przyjemności, czerpiąc z niej korzyści zdrowotne i odwrotnie. Wychowanie do tak rozumianej rekreacji jest równoznaczne z wychowaniem fizycznym i oznacza intencjonalny proces oddziaływania na sferę poznawczą, emocjonalną i motoryczną wychowanka w celu uświadomienia mu znaczenia różnych przejawów dbałości o ciało, ukształtowania pozytywnego w stosunku do jego potrzeb oraz wyposażenia w umiejętności służące ich zaspokojeniu.

B. Wychowanie fizyczne jako przygotowanie do rekreacji fizycznej.

 

Z czterech działów kultury fizycznej, wychowania fizycznego, rekreacji, sportu i rehabilitacji, dwa pierwsze zajmują szczególne miejsce. Wychowanie fizyczne ponieważ, stanowi podstawę całej kultury fizycznej(każdy powinien się z nim zetknąć w szkole), a rekreacja ponieważ jest końcowym etapem udziału w kulturze fizycznej(uczestniczą w niej sportowcy po zakończeniu kariery, rekonwalescenci , jak i odpowiednio przygotowani absolwenci szkół).

Jak już wspomniałam bardzo ważną rolę pełni szkoła, która w swoich funkcjach ma z jednej strony pomóc młodzieży do prowadzenia trybu życia najodpowiedniejszego dla jego wieku i środowiska, a z drugiej strony przygotować ją do życia dorosłych. W procesie wychowawczym szkoła rozwija u młodzieży nawyki rekreacyjne: od ruchu do trwałego zainteresowania-do potrzeby. Największym i głównym bowiem motywem podejmowania ćwiczeń ruchowych przez dorosłych jest właśnie potrzeba. Nawyki tych ćwiczeń kojarzą się z doświadczeniami dzieciństwa lub młodości. W miarę starzenia się, jesteśmy coraz mniej podatni na zmianę swoich przyzwyczajeń. Dlatego w programie rekreacji w szkole musimy kierować uwagę na takie przyzwyczajenia młodzieży, które zamierzamy rozwijać. Szkoła nie zawsze może tworzyć pomosty pomiędzy programowym wychowaniem fizycznym a systematycznym uczestnictwem w rekreacji fizycznej. Wszystko zależy w tym wypadku od nauczyciela wychowania fizycznego, od jego przygotowania, aktywności i umiejętności pozyskania młodzieży. Czasami jednak decydująca rola szkoły w kształtowaniu przyzwyczajeń rekreacyjnych ma charakter postulatywny.

Stawiając ten postulat podkreśla się, że szkoła powinna uwzględnić przede wszystkim te formy działalności ruchowej, które uczeń będzie mógł realizować nie tylko dzisiaj-po nauce, ale i w przyszłości-po pracy.

Znane są na dzień dzisiejszy dwa generalne warunki realizacji wychowania do rekreacji: zaangażowanie intelektualne poprzez budzenie świadomości, łączenie ćwiczeń ruchowych z treścią innych przedmiotów objętych programem nauczania-zaangażowanie emocjonalne-poprzez uczestnictwo, które dostarcza dodatkowych przeżyć. Szczególnie ważne są tu zajęcia pozalekcyjne, które wskutek dobrowolności udziału są bardzo zbliżone do rekreacji fizycznej ludzi dorosłych, co zwiększa prawdopodobieństwo transferu.

A więc głównym zadaniem wychowania fizycznego jest przygotowanie do przyszłego uczestnictwa w rekreacji fizycznej. Ten związek można zobrazować w następujący sposób od wychowania fizycznego poprzez sport, rekreację fizyczną do rehabilitacji. Żeby to wszystko było możliwe nauczyciel powinien wyposażyć uczniów w odpowiedni zasób umiejętności ruchowych, wiedzy i sprawności motorycznej. Jednak zastraszająco niski stan „kondycji fizycznej” społeczeństwa to efekt błędów popełnionych w procesie wychowania fizycznego.

Przyczyną jest tu przede wszystkim łamanie tzw. zasady „dostępności”. Takie postępowanie powoduje bardzo często trwałą niechęć do przedmiotu w-f , a w końcu, co za tym idzie, do każdej formy aktywności fizycznej.

Przykłady nieprzestrzegania zasady dostępności można mnożyć. Jednakże często lekcje w-f wykorzystywane są w celu podniesienia poziomu sportowego uczniów zdolnych kosztem słabszych. Powoduje to zniechęcenie tych ostatnich, którzy w konfrontacji utwierdzają się w przekonaniu, że do niczego się nie nadają. Z kolei tych zdolniejszych zniechęcają żmudne, jednostronne zajęcia. Innym częstym przykładem łamania zasady dostępności jest niedostosowanie treści zajęć do etapu w rozwoju psychomotorycznym dziecka. Uczniowie nie mogą opanować trudnych elementów, lekceważą przedmiot, uznając niezrozumiałe dla nich treści za coś zupełnie nie potrzebnego i nudnego. Poza tym należy pamiętać, że kultura fizyczna ciągle się rozwija. Pojawiają się nowe metody, przyrządy, powstają ciekawe formy aktywności ruchowej. Można przypuszczać, że do współczesnego ucznia lepiej dotrą zajęcia uwzględniające takie dyscypliny jak np. jazda na rolkach, deskorolkach, snowbording, kolarstwo górskie, aerobic i wiele innych niż powielane schematy lekcji la. czy gimnastyki.

A więc droga prowadzi do wyszukiwania zmian, głównie jakościowych. W praktyce chodzi o to, aby zajęcia o charakterze rekreacyjnym posiadały jednocześnie dwa niezbędne walory: były zajęciami szkolnymi nie tracąc właściwości przypisywanych zajęciom czasu wolnego.

W świetle przedstawionych treści nasuwają się wnioski, które można sformułować w następujący sposób:

Ř Uwzględniając przygotowanie do rekreacji jako jedno z głównych zadań wychowania fizycznego, należy zadbać o równy dostęp do zajęć dla uczniów słabszych i lepiej uzdolnionych.

Ř Zajęcia z młodzieżą utalentowaną, mające na celu podniesienie ich sprawności

i umiejętności, należy prowadzić tylko w ramach SKS, a nigdy kosztem lekcji w-f

i młodzieży mniej sprawnej.

Ř Pamiętać, że lekcje w-f służą głównie do rozwijania zainteresowań ruchowych uczniów, a nie realizacji sportowych ambicji nauczyciela czy władz szkoły.

Ř Szczególną uwagę zwracać na doskonalenie treści zajęć do możliwości wychowanków

i etapów w rozwoju psychomotorycznym.

Ř Wprowadzać nowe, ciekawe formy aktywności ruchowej i nie trzymać się kurczowo skostniałych schematów, przez co nasza lekcja będzie dla ucznia atrakcyjniejsza.

 

Nasuwają się tu oczywiste wnioski, iż jednym z zadań szkoły i szkolnego wychowania fizycznego jest wyposażenie wychowanka w wiedzę i umiejętności, które pozwolą mu odpowiednio zorganizować sobie czas wolny. A osiągnięcie wychowania do rekreacji w dużej mierze zależy od nauczyciela wychowania fizycznego, który powinien świadomie współdziałać z wychowankiem, imponując mu nowatorskim podejściem do lekcji i będąc dla niego przykładem nie wyniesionym z domu rodzinnego.