Konspekt zajęć edukacyjnych z języka polskiego przeprowadzonych przez
Alinę Popiel w klasie I gimnazjum

Temat: Otwórzmy głowy na frazeologię - rzut oka na wyrażenia, zwroty i frazy

Cele zajęć:

- wprowadzenie pojęć: "wyrażenie", "zwrot", "fraza",
- kształcenie sprawności uczniów, umiejętności redagowania tekstów z użyciem frazeologizmów,
- uświadomienie uczniom potrzeby bogacenia słownictwa, świadomego posługiwania się polszczyzną, dbałości o żywość, barwność wypowiedzi,
- doskonalenie umiejętności korzystania ze słownika frazeologicznego i słownika języka polskiego,
- wdrażanie uczniów do rozumienia przenośnego sensu wypowiedzi, kształcenie umiejętności kluczowych - planowania i organizowania własnej pracy, współdziałania w zespole, rozwiązywania problemów w twórczy sposób.

Metody: ćwiczenia praktyczne, gry dramatyczne

Formy: praca w grupach, praca indywidualna

Środki i pomoce dydaktyczne:

- słowniki: frazeologiczny, języka polskiego,
- koperty z zadaniami dla pięciu grup, plastyczne konkretyzacje frazeologizmów,
- karty pracy dla każdego ucznia.

L.p.	Przebieg zajęć edukacyjnych	Kształcone umiejętności
1.	Wprowadzenieˇ Uświadomienie uczniom celów lekcji. Odczytanie przez nauczyciela tekstu "Wielkie porządki". Badanie stopnia rozumienia tekstu przez uczniów. Przypomnienie przez uczniów (z pomocą nauczyciela) pojęć: "frazeologizm", "frazeologia". Wskazywanie związków frazeologicznych występujących w opowiadaniu, wyjaśnianie ich znaczenia (w razie potrzeby uczniowie korzystają ze słowników).	aktywne słuchanie, praca z tekstem- wskazywanie fraz., wyjaśnianie ich znaczenia, rozumienie przenośnego sensu wypowiedzi, efektywne, sprawne posługiwanie się słownikami
2.	Wprowadzenie przez nauczyciela pojęć: "wyrażenie, zwrot, fraza" (unaocznienie, przykład). Prezentacja plansz z plastycznymi konkretyzacjami związków frazeologicznych, wymienianie przez uczniów frazeologizmów i wyjaśnianie ich znaczenia.	aktywne słuchanie, odczytywanie ikonograficznych konkretyzacji frazeologizmów
3.	Ćwiczenia praktyczne (załącznik nr 2). Uczniowie pracują w pięciu grupach dobranych losowo. Efekty pracy grupy prezentuje jej lider; nauczyciel sprawdza wyniki pracy grup, uczniowie pod jego kierunkiem dokonują ewentualnych poprawek zredagowanych przez siebie tekstów (ćw. 11)	Planowanie i organizowanie własnej pracy (ćw. 1-11), wykorzystanie i prezentacja efektów własnej pracy, wiedzy oraz umiejętności (ćw. 1-11), komunikowanie się z zespołem, (ćw. 1-11), efektywne posługiwanie się słownikami, rozwiązywanie problemów w twórczy sposób (ćw. 5 i 9), przełamanie onieśmielenia (ćw. 5 i 9), umiejętne wykorzystanie zdobytej wiedzy (ćw. 7 i 3), doskonalenie umiejętności charakteryzowania postaci (ćw. 8)
4.	Podsumowanie zajęćˇ Podsumowanie i ocena pracy poszczególnych grup przez nauczyciela. Rozdanie kart pracy indywidualnej (załącznik nr3), które uczniowie wpinają do zeszytu przedmiotowego-badanie stopnia przyswojenia wiedzy oraz sprawności językowej uczniów; prezentacja wyników. Omówienie pracy domowej (do wyboru) uwzględniającej różnice w uzdolnieniach i zainteresowaniach poszczególnych uczniów.	wykorzystanie zdobyte wiedzy

ZAŁĄCZNIK NR 1 DO KONSPEKTU

WIELKIE PORZĄDKI

Szklana pogoda zwykle nie nastrajała Adama do tytanicznej pracy. Nudził się jak mops, ale nie biegł na złamanie karku,by oczyścić stajnię Augiasza - swój pokój.
Wiedział jednak, że mama nie będzie patrzyła przez palce na artystyczny nieład (jak Adam zwykł określać bałagan w swym pokoju) i urządzi mu scenę.
Znali się przecież na wylot - trzynaście lat życia pod jednym dachem to nie przelewki. Strzeżenie jak źrenicy oka bastionu niezależności brało w łeb. Mama z olimpijskim spokojem egzekwowała od pierworodnego syna posłuszeństwo. Musiał więc godzić się z sytuacją, brał się w garść i z ciężkim sercem, żółwim krokiem szedł do swojego pokoju, by jako tako uporządkować swoją twierdzę.
Dzisiaj było zupełnie inaczej - nie potrzebował maminej "pomocy". Po śniadaniu popędził jak na skrzydłach do swojego pokoju. Rozpierała go energia. Z zakompleksionego Adama, ciepłe kluski, przeobraził się w Adama pięknego jak Apollo, mądrego jak Atena, silnego jak Herkules. Rzucił okiem na wnętrze jak po przejściu tornada. Uśmiechnął się od ucha do ucha i wziął do pracy. Książki zajęły należne im miejsce w regale, śmiecie w koszu, a rozrzucone, oczywiście nieartystycznie, w dziwnych miejscach części Adamowej garderoby spoczęły w szafce. Po kilkunastu minutach - mucha nie siada - było jak w pudełeczku.
Ugodzony strzałą Amora Adam - dziecko szczęścia - czekał z bijącym sercem na wizytę... Ewy.
Tekst: A. Popiel

ZAŁĄCZNIK NR 2 DO KONSPEKTU

Ćwiczenie 1
Połączcie przymiotniki z grupy /A/ z rzeczownikami z grupy /B/, tworząc poprawne wyrażenia frazeologiczne.

A	B
słona wilczy gołębie sokoli krecia kurze kwaśna ptasi	apetyt móżdżek łapki robota cena serce mina wzrok

Ćwiczenie 2
Podane wyrażenia frazeologiczne /A/ połącz z odpowiednimi wyjaśnieniami ich znaczenia /B/

A	B
gwóźdź programu róg obfitości musztarda po obiedzie groch z kapustą urwanie głowy burza w szklance wody kość niezgody	przyczyna nieporozumienia bałagan, chaos atrakcja, sensacja programu rzecz spóźniona niewyczerpane zasoby czegoś niepoważna, błaha awantura wielkie zamieszanie

Ćwiczenie 3
Co znaczą frazeologizmy powstałe pod wpływem Biblii?
zakazany owoc- ...................................
salomonowy wyrok- .................................
kainowe znamię- ...................................
wieści hiobowe- ...................................
syn marnotrawny- ..................................

Ćwiczenie 4a
Utwórz poprawne zwroty frazeologiczne, łącząc wyrazy z grupy A/ z wyrazami z grupy B/

A	B
pójść trafić igrać szukać wziąć się spocząć myśleć nawarzyć	w garść na laurach ze świecą z deszczu pod rynnę z torbami z ogniem piwa o niebieskich migdałach

Ćwiczenie 4b
Uzupełnij zdania zwrotami frazeologicznymi wybranymi z ćwiczenia 4a.

Przestań dramatyzować, ....................................................... i zacznij się uczyć. Do końca semestru zostało jeszcze dużo czasu, więc zdążysz poprawić oceny.

Takiego to ........................................................ . Nie dość, że potrafi wszystko zrobić i załatwić, to jeszcze dobrze zarabia..

....................................................., a nie o lekcji i o tym, co teraz mówimy.

....................................................., to je teraz wypij.

Jeśli ciągle będziesz wyciągał ode mnie pieniądze, to niebawem .................................................. .

Nie ............................................, bo będziesz płakał.

..................................................., przestałeś się uczyć, więc nie oczekuj ode mnie, że będę pobłażliwa.

..................................................., przeprowadzając się do domu, w którym dach przecieka i tynk odpada ze ścian.
Ćwiczenie 5
Wypiszcie ze słownika frazeologicznego lub słownika języka polskiego po trzy zwroty z podanym czasownikiem. Wyjaśnijcie pisemnie ich znaczenie. Zaprezentujcie pantomimicznie pozostałym grupom wybrany zwrot.
Grupa I - "mieć"
Grupa II - "iść" Grupa III - "stanąć"
Grupa IV - "brać"
Grupa V - "robić"
Ćwiczenie 6
Poniższe absurdalne zdania są połączeniem znanych przysłów. Których?
Kto rano wstaje, ten się śmieje. .............................................................................
Czego oczy nie widzą, tego Jan nie będzie umiał. .................................................. ..............................................................................
Jedna jaskółka, toby nóżki nie złamała. .................................................................

Ćwiczenie 7
Uzupełnijcie tabelę.

Cytat	Autor	Tytuł utworu
Szlachetne zdrowie, Nikt się nie dowieJako smakujesz, Aż się zepsujesz.	.	.
Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli, Którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli.	.	.
Dla ciebie zjadłe smakują trucizny, Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe.	.	.
Padła nieżywa, Tak zdrajcom bywa.	.	.
Gościu, siądź pod mym liściem, a Odpoczni sobie!	.	.
Zna proporcją, mocium panie.	.	.
Jam był wolny, dziś w klatce- i dlatego płaczę.	.	.
Jeśli nie chcesz mojej zguby, Krokodyla daj mi luby.	.	.

Ćwiczenie 8
Dobierzcie frazeologizmy, które mogą się odnosić do bohaterów "Zemsty" - Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka.
"w gorącej wodzie kąpany" ........................................................
"cicha woda" ..............................................................................
"ciepłe kluski" .............................................................................
"żywe srebro" ..............................................................................
"ma węża w kieszeni" .................................................................
"kopie pod kimś dołki" ...............................................................

Ćwiczenie 9
W jakich sytuacjach można użyć następujących fraz. Przygotujcie w grupie krótką scenkę dramatyczną, w której zastosujecie jeden z cytatów.
Pan każe, sługa musi. (A. Mickiewicz "Pani Twardowska" Kończ...waść! ... wstydu...oszczędź! (H. Sienkiewicz "Potop" I ty, Brutusie, przeciwko mnie! (Juliusz Cezar) Czas to pieniądz.(B. Franklin)
Ćwiczenie 10
Grupa I
Podajcie trzy związki frazeologiczne ( wyrażenia, zwroty), w których występują nazwy owoców.
Grupa II
Podajcie trzy związki frazeologiczne ( wyrażenia, zwroty), w których występują nazwy warzyw.
Grupa III
Podajcie trzy związki frazeologiczne ( wyrażenia, zwroty), w których występują nazwy zwierząt.
Grupa IV
Podajcie trzy związki frazeologiczne ( wyrażenia, zwroty), w których występują nazwy przedmiotów.
Grupa V
Podajcie trzy związki frazeologiczne ( wyrażenia, zwroty), w których występują liczebniki.

Ćwiczenie 11
Zredagujcie krótki, spójny, zabawny tekst, w którym wykorzystacie przynajmniej sześć wybranych frazeologizmów.

Załącznik nr 3 (karta pracy, którą wkleja do zeszytu)
TEMAT: Otwórzmy głowy na frazeologię - rzut oka na zwroty, wyrażenia, frazy.

DLA CHĘTNYCH: Zredaguj krótkie wypracowanie (13-16 zdań) na jeden z wybranych tematów. Korzystaj ze słownika frazeologicznego lub słownika języka polskiego. Bądź dowcipny/a/. Pisz barwnie, unikając powtórzeń.
1. Opisz sylwetkę kolegi - sportowca. W swej wypowiedzi zastosuj wybrane frazeologizmy.
2. Napisz z humorem swoją autocharakterystykę, wykorzystując w niej odpowiednie frazeologizmy.
3. Napisz list do koleżanki /kolegi/, w którym humorystycznie przedstawisz wydarzenie z życia swojej klasy. Zastosuj wybrane frazeologizmy.
4. Ułóż opowiadanie na dowolny temat, wykorzystując frazeologizmy związane z wyrazem "głowa" /lub: "ręka", lub: "oko", lub: "noga", lub: "język"/.

ZADANIA DLA WSZYSTKICH:
1.Nazwij frazeologizmy (zwroty, wyrażenia ,frazy )

czarna owca

gołębie serce \ to............................

cięty język

potulny jak baranek

dać nogę

wziąć się w garść to.............................

być na świeczniku§

znaleźć się w labiryncie

Kto pyta, nie błądzi.

Eureka!/Archimedes/ to.......................

Jaki pan, taki kram.

Idź, serdeńko, bo cię trzepnę./A. Fredro/
2.Podane wyrażenia wyjaśnij za pomocą pojedynczego wyrazu.

biały kruk - rzadkość /lub unikat/

słaba płeć -.................................

kapuściana głowa - ..............................

druga połowa - .....................................

czerwona planeta - ................................

srebrny glob -.......................................

czarny kontynent -.....................................

Litery z oznaczonych pól utworzą trzywyrazowe hasło.
Brzmi ono (wpisz je):........................................
Wyjaśnij znaczenie ostatniego słowa hasła:
...........................................................................................

4.Utwórz zwroty frazeologiczne z podanych wyrazów. Następnie ułóż trzy zdania z wybranymi frazeologizmami.
stawać ......................................................................
mącić

głowa .............................................................................
wbić ............................................................................
rzucać się .............................................................................
rzucić

oko .............................................................................
kłuć ..............................................................................
wodzić.............................................................................
utrzeć

nos ..............................................................................
uśmiechać się ..............................................................................
cedzić ..............................................................................
dzwonić

zęby ............................................................................
zgrzytać .............................................................................
strzępić ..............................................................................
ciągnąć

język ........................................................................
wziąć ..............................................................................
trzymać ...........................................................................
nosić

ręka ...........................................................................
pójść ...........................................................................

........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................
5.Uzupełnij podane przysłowia:
Kto rano wstaje, ................................................................
Gdzie dwóch się bije, ...........................................................
Ten się śmieje, ................................................................ .
Kto nie ma w głowie, ............................................................
Kruk krukowi ....................................................................

Konspekt zajęć edukacyjnych z języka polskiego przeprowadzonych przez Alinę Popiel w klasie I gimnazjum